สิ่งต่างๆ ที่มากระทบจิตใจของเรา รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส เข้ามาทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ใจ เป็นผู้รับรู้ในเรื่องอย่างนั้น บางครั้งมันก็มีอิทธิพลมากเหลือเกิน ที่จะดึงจิตเราให้ตกเป็นทาสของมัน อันนี้แหละเป็นอันตราย และเมื่อเราตกเป็นทางของมันแล้ว บางทีก็เพลินไปสิ่งนั้น ลืมเรื่องเดิม ลืมว่าเราเป็นอะไร อยู่ในฐานะอะไร อยู่ในตำแหน่งหน้าที่อะไร ควรจะประพฤติปฏิบัติตนอย่างไร ลืมตัวลืมตนไปหมด... อาตมาเคยสังเกตดู คนที่เคยตกไปอยู่ในอำนาจของสิ่งต่างๆ เหล่านั้น เป็นคนขาดการศึกษาในแง่ธรรมะ อาจจะมีการศึกษาในเรื่องอื่น ตามแบบที่เขามีกันอยู่ในโลกทั่วๆ ไป เช่น สำเร็จวิชานั่นวิชานี่ ได้ปริญญาได้อะไรมาก็มีเหมือนกัน แต่ว่าผลที่สุดจิตใจตกต่ำ ขนาดเขาจูงไปได้ตามความปรารถนา อันนี้แหละน่ากลัว พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้ตรัสเตือนเรื่องนี้ไว้ว่า "อตฺตานญฺเจว น ทเทยฺย" ไม่พึงให้ตนแก่ใครๆ ไม่พึงมอบตนให้แก่ใครๆ สิ่งใดๆ คือ ทั้งเป็นคนเป็นสัตว์ เป็นวัตถุสิ่งของ เป็นอารมณ์ที่มากระทบอะไรก็ตาม เราอย่ายอมมอบตนให้แก่สิ่งนั้น พูดง่ายๆว่า อย่าเป็นทาสของสิ่งนั้น แต่ให้ดำรงความเป็นไท ในจิตใจตลอดเวลา ถ้าเราปล่อยตัวปล่อยใจ ไปเป็นทาสของสิ่งเหล่านั้นเมื่อใด เราก็จะเกิดความทุกข์ความเดือดร้อนใจ ขึ้นมาเมื่อนั้นเสียหายเมื่อนั้น ปัญญานันทภิกขุ

สิ่งต่างๆ ที่มากระทบจิตใจของเรา
รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส
เข้ามาทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ใจ
เป็นผู้รับรู้ในเรื่องอย่างนั้น
บางครั้งมันก็มีอิทธิพลมากเหลือเกิน
ที่จะดึงจิตเราให้ตกเป็นทาสของมัน
อันนี้แหละเป็นอันตราย
และเมื่อเราตกเป็นทางของมันแล้ว
บางทีก็เพลินไปสิ่งนั้น
ลืมเรื่องเดิม ลืมว่าเราเป็นอะไร อยู่ในฐานะอะไร
อยู่ในตำแหน่งหน้าที่อะไร
ควรจะประพฤติปฏิบัติตนอย่างไร
ลืมตัวลืมตนไปหมด...

อาตมาเคยสังเกตดู
คนที่เคยตกไปอยู่ในอำนาจของสิ่งต่างๆ เหล่านั้น
เป็นคนขาดการศึกษาในแง่ธรรมะ
อาจจะมีการศึกษาในเรื่องอื่น
ตามแบบที่เขามีกันอยู่ในโลกทั่วๆ ไป
เช่น สำเร็จวิชานั่นวิชานี่
ได้ปริญญาได้อะไรมาก็มีเหมือนกัน
แต่ว่าผลที่สุดจิตใจตกต่ำ
ขนาดเขาจูงไปได้ตามความปรารถนา
อันนี้แหละน่ากลัว

พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้ตรัสเตือนเรื่องนี้ไว้ว่า
"อตฺตานญฺเจว น ทเทยฺย"
ไม่พึงให้ตนแก่ใครๆ ไม่พึงมอบตนให้แก่ใครๆ สิ่งใดๆ

คือ ทั้งเป็นคนเป็นสัตว์ เป็นวัตถุสิ่งของ
เป็นอารมณ์ที่มากระทบอะไรก็ตาม
เราอย่ายอมมอบตนให้แก่สิ่งนั้น
พูดง่ายๆว่า อย่าเป็นทาสของสิ่งนั้น
แต่ให้ดำรงความเป็นไท ในจิตใจตลอดเวลา
ถ้าเราปล่อยตัวปล่อยใจ ไปเป็นทาสของสิ่งเหล่านั้นเมื่อใด
เราก็จะเกิดความทุกข์ความเดือดร้อนใจ
ขึ้นมาเมื่อนั้นเสียหายเมื่อนั้น

ปัญญานันทภิกขุ